Patologiczne kłamanie, potrzeba stymulacji, brak sumienia i empatii

Osobowość postaci graczy nie jest czymś, czemu poświęcam szczególnie wiele uwagi. Nie obchodzi mnie zbytnio, jak gracze odgrywają swoje postacie i czy w ogóle to robią. Nie zastanawiam się jak wygląda ich życie wewnętrzne, jakie są ich motywacje itp. Jest jednak pewien typ psychologiczny, który dobrze odzwierciedla osobowości wielu bohaterów graczy i to w bardzo interesujący sposób. W tym poście opiszę zaburzenie osobowości na które cierpi większość znanych mi BG i  około 1% naszej populacji. Znajdująca się poniżej lista charakteryzuje to zaburzenie w dwudziestu punktach.

Ze względu na trudność w przetłumaczeniu niektórych terminów (np. 20) poniższą listę zamieszczam w języku angielskim.


1. Glib and superficial charm

2. Grandiose (exaggeratedly high) estimation of self

3. Need for stimulation/proness to boredom

4. Pathological lying

5. Cunning and manipulativeness

6. Lack of remorse or guilt

7. Shallow affect (superficial emotional esponsiveness)

8. Callousness and lack of empathy

9. Parasitic lifestyle

10. Poor behavioral controls

11. Sexual promiscuity

12. Early behavioral problems

13. Lack of realistic long-term goals

14. Impulsivity

15. Irresposibility

16. Failure to accept resposibility for own actions

17. Many short-term martial relationships

18. Juvenile deliquency

19. Revocation of conditional release

20. Criminal versatility

Diagnoza polega na wywiadzie przeprowadzonym przez psychiatrę z pacjentem i jego otoczeniem. Na podstawie wywiadu psychiatra każdemu z powyższych punktów przydziela wynik w przedziale 0-2. Minimalny rezultat jaki można uzyskać z całego testu to 0 punktów, maksymalny to 40.

Za cierpiącego na zaburzenie osobowości, które zaraz opiszę, uznawana jest osoba, która zdobędzie 30 lub więcej punktów.

Większości BG z mojej kampanii udaje się to bez problemu.

Powyższa specyfikacja to Psyhopathy Checklist-Revised - standardowe narzędzie służące do diagnozowania psychopatii.

Wydaje mi się, że nie tylko w mojej kampanii gracze (kompletnie tego nieświadomi) odgrywają postacie psychopatów (i jest to dla nich całkowicie naturalne). Na forach poświęconych D&D nieraz mówi się o BG jako o murder hobos. Poza tym, podobne zachowanie graczy dostrzegamy także w grach komputerowych.

W pulpowej literaturze, którą inspirowane jest D&D mnóstwo jest psychopatycznych postaci. Są oni nierzadko archetypowymi bohaterami, w jakich wcielają się później gracze.

Mity na temat psychopatii

Psychopatia jest motywem tak często obecnym w kulturze, że większość osób niezaznajomionych z tematem ma o niej zniekształcone wyobrażenie. Omówię kilka z popularnych mitów na temat psychopatii, byśmy mogli lepiej zrozumieć to, na czym ona polega i - co za tym idzie - kim są postacie odgrywane przez graczy przy stole.

Psychopaci to seryjni mordercy - Większość psychopatów nie jest seryjnymi mordercami. Ponadto niektórzy seryjni mordercy nie są psychopatami. Wielu BG natomiast jest seryjnymi mordercami. Podobnie, nie wszyscy psychopaci są sadystami i nie wszyscy sadyści są psychopatami.

Psychopaci są szaleni - Psychopaci najczęściej nie są osobami neurotycznymi, ani nie cierpią na zaburzenia psychiczne. Psychopatia jest zaburzeniem osobowości, nie zaburzeniem psychicznym. W szczególności, psychopatia i psychoza to dwie kompletnie różne rzeczy. Niektórzy ludzie postrzegają niezdolność psychopatów do dostrzegania wartości moralnych jako rodzaj obłędu.

Psychopaci są źli - Wielu psychopatów robi dużo złych rzeczy, ale motywacją psychopaty nie jest czynienie zła. Złe czyny, których się dopuszczają są spowodowane tym, że inni ludzie są im całkowicie obojętni.

Psychopatię można wyleczyć - Nie jest obecnie znany sposób na wyleczenie psychopatii. Próbowano leczyć psychopatię za pomocą psychoterapii, ale skutkowało ty tylko tym, że wraz z gromadzoną o sobie wiedzą, psychopaci uczyli się w skuteczniejszy sposób manipulować ludźmi.

Psychopatia a D&D

Jak to jest żyć nie potrzebując utrzymywać szczerych, opartych na zaufaniu relacji z kimkolwiek? Jak to jest traktować innych ludzi wyłącznie jako narzędzia służące realizowaniu własnych celów? Jak to jest bez przerwy zdradzać, kłamać, manipulować i ranić innych ludzi bez wyrzutów sumienia? Wyobrażenie sobie tego jak to jest być psychopatą jest niemal niemożliwe dla osób, które nimi nie są. Potrzeby miłości, zaufania, bezpieczeństwa i przyjaźni są jednymi z najważniejszych w życiu wielu ludzi. Trudno może być wyobrazić sobie świat wewnętrzny człowieka, który ich nie odczuwa.

Możliwe, że na pytanie jak to jest być psychopatą w dużym stopniu odpowiada Zhawq w tekście Do Psychopaths Know They're Psychopaths? Zhawq prowadzi poświęconego psychopatii bloga Psychopathic Writings. Twierdzi on, że jest zdiagnozowanym psychopatą (co zważywszy na spójność i rzeczowość jego tekstów wydaje się całkiem prawdopodobne), a w swoich postach stara się uzupełnić wiedzę na temat tego zaburzenia osobowości o nieobecny do tej pory psychopatyczny punkt widzenia.

Jako gracze możemy spróbować zrozumieć jak to jest być psychopatą również w inny sposób. Często postacie, które odgrywamy punktują wysoko w Psychopathy Checklist-Revided, a my podczas gry częściowo utożsamiamy się z nimi. Sposób w jaki psychopata postrzega innych ludzi, na wielu płaszczyznach jest podobny do sposobu, w jaki gracz traktuje bohaterów niezależnych. Przyjrzyjmy się temu, co jest wspólnego między byciem psychopatą w rzeczywistości a odgrywaniem psychopaty przy stole.

Większość graczy w czasie gry najczęściej nie odczuwa empatii względem postaci z przedstawionego świata. Niektórzy jego mieszkańcy wzbudzają w nich sympatię, ale należą oni do mniejszości, reszta świata jest im kompletnie obojętna. Czasami BG w niemalże losowy sposób zabijają bohaterów niezależnych.

Tak gracze jak i psychopaci nie są związani żadną głębszą więzią z mieszkańcami odpowiednio fantastycznej/realnej rzeczywistości. Próba przekonania gracza, by przejmował się innymi osobami zamieszkującymi setting i traktował ich jako podmioty moralne, jest równie skazana na porażkę, co próba wytłumaczenia psychopacie, że nie powinno się robić czegoś złego, jeśli można odnieść przy tym osobistą korzyść. Przyczyny tego są oczywiście różne: gracze rozumieją, że postacie zamieszkujące świat gry nie istnieją naprawdę, a w związku z tym nie trzeba traktować ich w sposób moralny oraz że absurdalne jest budowanie z nimi więzi emocjonalnych; psychopaci natomiast są całkowicie niezdolni do odczuwania empatii - nawet gdyby chcieli, nie mogliby zbudować głębszej więzi z drugą osobą.

Podobnie jak psychopaci, BG chętnie wchodzą w interakcje z innymi ludźmi. W obu przypadkach ich celem nierzadko jest eksploatacja drugiej osoby i wykorzystanie jej dla osobistych korzyści.
Tak jedni jak i drudzy są bardzo skupieni na swoich celach. Inne osoby są traktowane wyłącznie jako narzędzia przydatne do ich realizacji.

I najważniejsze podobieństwo - tak psychopaci jak i gracz postrzegają życie/ to co dzieje się w czasie sesji w kategoriach gry. To dla nich tylko zabawa, nie coś co zasługuje na poważne traktowanie. Ważne jest to żeby wygrać, reszta nie ma większego znaczenia.

Obserwując siebie i innych graczy w czasie sesji D&D mamy możliwość lepszego zrozumienia kim są psychopaci. Wydaje mi się, że warto zastanowić się na czym polega to zaburzenie. Wpływ psychopatów na dzieje ludzkości jest ogromny. Zdanie sobie sprawy z tego, kim oni naprawdę są, pozwala lepiej rozumieć historię, sztukę, czy nawet RPG.