Wartości a RPG

Jedną z najważniejszych rzeczy w życiu jest dla mnie poczucie (różnorodnych) wartości. Mogę doświadczać na przykład poczucia miłości, sprawiedliwości, wolności. W różnych dziedzinach (jak praca czy rodzina) przyglądam się temu, co powoduje u mnie poczucie danych wartości. W tym poście opiszę krótko metody i język do pracy z wartościami w zastosowaniu do gier fabularnych.

Dlaczego w ogóle wykonywać pracę z wartościami? Żeby móc świadomie, w zgodzie ze swoimi zasadami dążyć do pożądnych wartości, rozwiązywać konflikty wewnętrzne i ograniczyć występowanie stanów, które są dla nas nieprzyjemne.

Czym jest wartość? Według słownika PWN jest to podstawowa kategoria aksjologii, oznaczająca wszystko to, co cenne i godne pożądania, co stanowi cel ludzkich dążeń. Rozszerzę tę definicję tak, by składała się z dwóch rzeczy: wartości pożądanych i odpychanych. Wartość pożądana niech spełnia po prostu powyższą definicję, wartość odpychana niech będzie wszystkim czego nie chcemy doświadczać.

Czyli teoretycznie dla różnych osób różne wartości mogą być przyciągane lub odpychane. Ktoś może chcieć doświadczać radości, a ktoś inny będzie wolał smutku. Tendencje ludzi pozwalają stworzyć takie przykładowe grupy, które właśnie wymyśliłem i które można rozszerzać:

Wartości pożądane

1. zdrowie
2. miłość
3. wolność
4. radość
5. bezpieczeństwo
6. prawdziwość
7. przygoda
8. zabawa

Wartości odpychane

1. odrzucenie
2. samotność
3. zagrożenie
4. smutek
5. gniew

Co dalej? Dla wypisanych wartości możemy przyjrzeć się zasadom, które mówią nam, kiedy mamy poczucie danej wartości. W kontenkście RPG biorąc na warsztat wartość Przygodę, ktoś może mieć na przykład takie zasady:

• Czuję przygodę, gdy prowadzę pierwszą sesję kampanii.
• Czuję przygodę, gdy poznaję nową osobę, która gra w RPG.
• Czuję przygodę, gdy na sesji pojawia się zwrot akcji.
• Czuję przygodę, gdy na sesji rozpoczyna się walka.

Zasady są metodami, które będą pozwalały nam na osiąganie poczucia konkretnych wartości. Im więcej ich poznamy/stworzymy, tym łatwiej będzie nam osiągać poczucie tej wartości. Gdy znamy naszą zasadę regulującą wartość pożądaną, możemy celowo dążyć do sytuacji, w której da nam ona poczucie tej wartości.

Zasady możemy podzielić na wspierające i osłabiające. Wspierające to takie, których realizacja jest zależna od nas. Czuję przygodę, gdy moja postać angażuje się w ryzykowne działanie - to zasada wspomagająca. Czuję przygodę, gdy Mistrz Gry wymyśla zagrożenie dla mojej postaci - to zasada osłabiająca - jej realizacja nie zależy od nas. W przypadku zasady osłabiającej od kogoś innego zależy, czy jej doświadczymy, czy nie.

Przyglądając się swoim zasadom regulującym wartości pożądane, przekształcając te osłabiające na wspomagające, staniemy się bardziej niezależni, autonomiczni i łatwiej będzie nam czerpać przyjemność z gry.

A co z wartościami odpychanymi? Przykładowo, biorąc wartość Odrzucenie, mogą one dla kogoś wyglądać tak:

• Czuję się odrzucony, gdy Mistrz Gry nie angażuje mojej postaci na sesji.
• Czuję się odrzucony, gdy mój plan zostaje skrytykowany przez resztę drużyny.
• Czuję się odrzucony, gdy ktoś mi przerywa, jak deklaruję, co robi moja postać.
• Czuję się odrzucony, gdy zasady gry, którą wybrałem, są łamane.

Praktyką pozwalającą nam ograniczyć występowanie poczucia wartości odpychanych będzie uczynienie zasad, które powoduję u nas ich wystąpienie jak najtrudniejszymi do realizacji i zależnymi od nas. Na przykład: Czuję się odrzucony, kiedy sam się odrzucam. Czuję się odrzucony, gdy spalam moje podręczniki. a ich prochy rozrzucam na wietrze.

Język wartości i zasad może być pomocny w rozmowie o tym, kto czego szuka w RPG. Używając go mamy narzędzia do stworzenia konkretnej wizji tego, jak chcemy grać. Czasami mogą pojawiać się konflikty wartości i zasad u różnych graczy - wtedy ta terminologia może pozwolić graczom na opisanie konfliktu, ewentualne rozwiązanie go lub ustalenie, czemu nie będzie grało się im razem dobrze. Gracze mogą również poinformować siebie wzajemnie o zasadach swoich wartościach odpychanych, by wyeliminować rzeczy, których pojawienie się na sesji sprawia, że jest im nieprzyjemnie.