Odbrązawianie sandboksa: Bezstronny Sędzia

Spotykam się co jakiś czas w fandomie z opinią, że nieodłącznym elementem sandboksa jest Bezstronny Sędzia. Z pojęciem Bezstronnego Sędziego wiąże się jednak kilka problemów, opiszę je w tym poście.

1. Bezstronny Sędzia grasuje tylko w polskim fandomie

Pojęcie Bezstronnego Sędziego spotykam chyba tylko w polskich wypowiedziach. W tekstach zagranicznych tyczących się sandboksa nie przypominam sobie żadnej wzmianki o konieczności bezstronności sandboxowego Mistrza Gry.

Pierwsze z brzegu zagraniczne teksty o tym, czym jest sandbox (w żadnym nie znalazłem nic o bezstronnym Sędzim, ani nie widziałem żadnego podobnego konceptu):

1. Definition - What does Sandbox mean?
2. Wypowiedź Conley'a o pierwotnym znaczeniu słowa "sandboks"
3. How to make a Fantasy Sandbox, też tekst Conley'a
4. Ask Angry: Playing in the Sandbox
5. What does the term sandbox game mean
6. What's the difference between "open world" and "sandbox?"
7. Do people understand the difference between a sandbox and open world?
8. Sandbox campaigns?
9. A Method For Making A D&D Sandbox

Po raz pierwszy spotkałem się z pojęciem "bezstronny Sędzia" u Jarla na Inspiracjach. Jako, że Jarl był w Polsce pionierem sandboksa, wielu z nas od niego uczyło się sandboksowania i przejmowało jego wizję piaskownicy. Jarl pisał u siebie o byciu bezstronnym sędzią. I właśnie o byciu neutralnym, bezstronnym Sędzią można przeczytać też w zagranicznych tekstach o retrogamingu. Niektórzy grający łączą sandboxa z retrograniem i wtedy istotnie wychodzi sandbox z Bezstronnym Sędzią. Nie jest to jednak konieczne.

Historycznie wyglądało to tak: pojawiło się pojęcie sandbox w grach komputerowych. Ludzie od gier fabularnych zaczęli nazywać sandboksami swoje oldschoolowe settingi na heksmapach. Nie ukuli nowej definicji, tylko zauważyli, że ich rozgrywka pasuje do istniejącej. Jedną z cech pierwszych sandboksów w RPG był właśnie Bezstronny Sędzia, ale nie dlatego, że to atrybut sandboxa (bo sandbox to pojęcie szersze), tylko dlatego, że grający grali w oldschoolowe gry. U nas te dwie rzeczy się zrosły, bo sandboksa uczył nas Jarl grający w oldschoola. Ale te pojęcia, sandbox i Bezstronny Sędzia, są od siebie niezależne.


Uważam, że jak najbardziej można używać słowa sandboks w odniesieniu do gier bez Bezstronnego Sędziego (jak robią to ludzie za granicą). Ograniczanie sandboksa do oldschoola tworzy mur dla nowych graczy i wszystkich tych, którym oldschool nie podchodzi. W sandboksa można spokojnie grać na newschoolowych systemach i w newschoolowym stylu.

2. Problem z definicją Bezstronnego Sędziego

Kim miałby w ogóle być Bezstronny Sędzia? Jarl kiedyś jego rolę porównał do policjanta z drogówki, ale z pewnością Mistrz Gry w sandboksie ma na sobie dużo więcej obowiązków. On nie tylko postępuje według procedur i egzekwuje prawo, Mistrz Gry w piaskownicy jest twórcą i animatorem fantastycznego świata. Odgrywa NPC, steruje potworami, interpretuje wyniki rzutów tabel, tworzy magiczne krainy, projektuje lochy, wymyśla magiczne przedmioty itd.

Jest w tym bardzo dużo miejsca na dowolność, nie ma procedur ani praw, na które Sędzia miałby się powoływać. Praca Sędziego nie ogranicza się do pilnowania logiki świata - on ten świat i jego logikę tworzy. Co to za Sędzia, którego głównym zajęciem nie jest sędziowanie, tylko wymyślanie świata fantasy?

Może więc Bezstronny Sędzia ma być kimś, kto stara się prowadzić w sposób symulacjonistyczny? Ale przecież bardzo wielu Sędziów, którzy prowadzą sandboxa, nie robi tego w sposób symulacjonistyczny (na przykład Jarl).

3. Bezstronny Sędzia jako przeciwieństwo Wodzireja

Możliwe, że Bezstronny Sędzia ma być zaprzeczeniem Mistrza Gry - Wodzireja. Jeśli więc chcemy dowiedzieć się, kim jest Bezstronny Sędzia, wypiszmy cechy Wodzireja i weźmy ich zaprzeczenie.

Wodzirej:

1. Czuje się bardziej od reszty graczy odpowiedzialny za sesję
2. Rozdziela czas antenowy
3. W czasie sesji dostosowuje to, co dzieje się w kampanii do upodobań graczy
4. W czasie sesji celowo ingeruje w strukturę fabuły, by uczynić ją satysfakcjonującą i zabawną

Bezstronny Sędzia:

1. Nie czuje się bardziej od reszty graczy odpowiedzialny za sesję
2. Nie rozdziela czasu antenowego
3. W czasie sesji nie dostosowuje elementów kampanii do upodobań graczy
4. W czasie sesji nie ingeruje celowo w strukturę fabuły, by uczynić ją satysfakcjonującą lub zabawną

Głównym problemem z podejściem Bezstronnego Sędziego jest to, że chociaż prowadzona przez niego gra może być zabawna, nie ma powodu żeby była. Może wiązać się z nudnym chodzeniem po heksach, siedzeniem w nieciekawym mieście, rozmawianiem z bezbarwnymi NPC, zaczynaniem setki niezwiązanych ze sobą wątków, które nie maja żadnej struktury, końca ani puenty.

(Klasycznym przypadkiem Bezstronnego Sędziego w tym ujęciu wydaje się być Raggi, który jak sam twierdzi, nienawidzi zabawy).

Sesja to spotykanie towarzystkie. Uczynienie jej zabawną wiąże się z umiejętnościami i pewnym wysiłkiem, podobnie jak prowadzenie interesującej rozmowy. Ten wysiłek moga podjąć wszyscy gracze, ale Bezstronny Sędzia tego nie robi. Po prostu interpretuje wyniki rzutów w tabelach, pilnuje zasad, patrzy na mapkę, opisuje to, co się dzieje. Jeśli weźmie odpowiedzialność za zabawę graczy na sesji, przestanie być Bezstronnym Sędzią. Zabawa na sesji z Bezstronnym Sędzią zależy od jego prepu, settingu, opracowanych procedur i zasad, które jeśli są dobre, zostały stworzone według reguł Wodzireja. Jeśli nie, nie ma powodu, żeby sesja była zabawna. Może taka być dla fana oldschoola, ale niekoniecznie dla kogokolwiek innego.


Pewnie cześć z was inaczej rozumie rolę Bezstronnego Sędziego. Może uważacie, że jest on jednak nieodłącznym elementem sandboxa. Jeśli tak jest, piszcie i śmiało nie zgadzajcie się ze mną. Chętnie zmienię zdanie :)